Jacques Desmet (powezeyes)

http://wa.wikipedia.org/wiki/J._Desmet

T'ès come on bwès d' sapéns

T'ès come on bwès d' sapéns
Rimplë d' vivîs.
Të coeûr, tès-oûy, c'est dès mërwès ;
Djë voûros î bagnî!

T'ès come one pëtëte chavéye
Rascouvrûwe pa dès fleûrs.
Pèrson.ne nè l' conèt,
T'î as catchi tès s'crèts !

Dins t' vwès, n-a come on-èco
C'èst l' tchanson dè bouneûr !
Me l'avos' promètë ?
Djë mè l' dëmande asteûre !

Tès lèpes rëchonenèt
Aus ièbes lès pës tinres ;
On voûrot s'î r'pwaser !
Mins, m 'laîrès' m'î r'trimper
M'î r'trimper au matén ?
i sayi l' gout de l' promesse
Donéye avou tès trèsses ?

Dins "Antolodjeye Fleurs diyalectales"

(http://wa.wikipedia.org/wiki/Antolodjeye_Fleurs_diyalect%C3%A5les)

Solia à l' pëquète dè djoû

Solia à l' pëquète dè djoû,
Solia à l' vièspréye,
Lès coleûrs d'on laîrdjè,
Lë tchanson d'one maserindje :
C'est ça, tès-oûy !
Faut ratinde quë t' voûyes.

Poûrè-dje on djoû

Sauteler pa l' bawète
Po r'tchaîr dins t' payësadje
En të stindant mès mwins ?
Et sayi, au solia,
Lès plaîjës qu' të m' donerès ?

Poûrè-dje on djoû
Mete mès pîds dins tes pîsintes ?
Ètindrè-dje on djoû
Lë tchanson que t' vwès voltî ?...

Djë passeros m' vîye à t' veûy voltî,
Fème,
S'i n' faléve que dj' sème !

 ! Qué bouneûr

 ! Qué bouneûr
Po nos deûs coeûrs
Trop bièsses de ratinde,
Trop sâjes po dès mintes !...

Adon, t'as stî d'a më,
T'as sèré tès pogn se mès rins,
T'as grèté m' pia se mès spales,
T'as promin.né tès dwègts dins mès tch'fias.
Adon, t'as sti da me !
T'as brai et dj'a tchanté,
Nos-avans rî è piède alin.ne.
T'as tchanté et dj'a brai
Nos-avans véké à piède alin.ne.

Nos-avans rovî l' timps,
Nos-avans rovî lès djins...

Qui ç' qu'a dët

Qui ç' qu'a dët
Qu'on r'toûnerot à poûchêre,
Qu'on r'moucherot é têre ?
Qui ç' qu'a dët
Que l' vint sèrot on lincoû
Po nos-èpwârter on djoû ?...

Quand t'ènn'îrès
Në të r'toûne ni
Djë bacherè lès-oûy
Po co t' veûy mia !...

ës polenèt t'èmïn.ner,
ës polenèt t'alon.yî,
ës polenèt prinde tes nêts,
Të rauyî foû d' nosse lét,
T'èpwârter foû d' nosse cwète,
T'èssèrer dins-r-one vêle,
Ou co t' piède dins-r-on bwès..

Quand t'ènn'îrès
Në të r'toûne nî,
Djë bacherè lès-oûy
Po co t' veûy mia !...

Të vëkes co dins mès nêts,
Si lèdjêre së më spale.
Djë sondje co, tot conte twè,
T'es brès lon.yîs à m' cô.
Et dj'ètindrè todë
Come le tchanson d 'nos bètch,
Së piède dins nos cwârps djës.

C'èst râre...

C'èst râre
One saquî quë vwèt voltî.

C'èst pës râre
One saquî quë vwèt voltî
L'ovradje d'on-ôte.

C'est co pës râre
One saquî que vwèt voltî
L'ovradje d'on camarâde !

Ausse !

Ele dâm`, mièrnoûwe, rëchandiye pa les flames,
Sël pia d' bèdot coudë aus fréjes.
Ele paupîye dès-ouy pa d'vant fè d' bréjes
Qu'elle est bele, insë, nosse madame !

V'la qu' lès blames lètch'nèt ses ptëts pids,
Elle a jesse yë l' timps d' lès r'ssatchi
Dë l' tchaleûr qu'èl trawe jesqu'à s' dos,
Et de s' racwètë yinte sès deûs d'gnos.

Ele së rafiye : prèsse tot d'on côp,
V'là qu'èle së stind au pës lon :
One wadjûre, one ofrande, sèrot-ce po d' bon ?

Ça n' sèrot seur ni l' prëmi côp !
Est-ce bén më qu'èle ratind
Lë stoumak lèvé come lë pwin ?

divins Li Soverdea, l° 272, moes d' fevrî 2010

Dj'a aband'né mès rogacions

Dj'a aband'né mès rogacions
Dj’a clawé totes mès sov'nances
Po sûre one vôye pës paujêre,
Së l' pwate dè l' maujone,
Come on fiéve dins l' timps
Avou lès dëspouyes dès cwârbaus

Mins c'èst co trop timpe,
Dj'a co dès fwaces po m' cobate.
Dj'a pindë mès sondjes
Au vi bondië d' bwès
Të m'as mètë on cèp',
Po qu'ë m' guëde

Compëdrès' on djou
Dins l' rouwale
Tos mès frëm'jons
Quë min.ne aus stwèles ?

----------------
divins : "Cwachûre"

rogacions, démarches; cèp', piège; frëm’jon, frisson; bondië, crucifix

Tote mièrnoûwe

Tote mièrnoûwe, së l' crèsse dè lét,
Më song boléve dins mès vwin.nes
Tès brès crwèjelés padri t' tièsse
Së fwârt quë dj' m'a ènondé.

Të ratindéves mès carèsses...
Të m'as agrëfté sins pwin.ne...
Djë n'a ni soyë 'nn'aler !

Djë n'a ni soyë 'nn'aler
Së l’ vôye quë min.ne aus stwèles !

------------
divins : "Djon.nèsse"

Pâtèr

Rawaîte bén dins l' vi mërwè
Qu'èst là, pindë, së lë tch'mënéye.
Rapinse aus djous quë t'as yë swè,
Rapinse à tès djon.nès-anéyes.

Èt, së l'ëmaudje n'èst pës së bèle,
Sondje au timps qu' ël a falë,
Së l' vôye quë min.ne aus stwèles,
Po bén comprinde cë qu' t'ès dëv'në !

Rawaîte au d'là dè l' vi mërwè.
Së të n' vwès rén, mèts tès lënètes :
C'èst qu' të n'ès pës l'ome quë t' vwès !
C'èst qu' të n'ès ni l'ome quë t' crwès !

---------------------
Divins : "Së l' vôye quë min.ne aus stwèles"

Deûzyin.me rascrauwe

D'astchaîyance, dj'a sti aoté
Pa dès nëk dë fëstë
Quë m'ont fait fé dès tournëkèts,
Së l' vôye quë min.ne aus stwèles.

Dj'èsto trop pèsant po roter,
Trop wargnasse po courë,
Djë m'a min.né come on baudèt,
Së l' vôye quë min.ne aus stwèles.

Vos m' ploz crwêre ; dins tos mès cotours
Dj'a prins bén dès plaijës,
Avou tos lès cës qu' dj'a fait boûre,
Së l' vôye quë min.ne aus stwèles

----------------------------
Divins : "Së l' vôye quë min.ne aus stwèles"

rascrauwe, maladie, épreuve
d’astchaîyance, le cas échéant
aoté, arrêté (par un obstacle)
nëk dë fëstë, un rien
wargnasse, lourdaud
cotours, allées et venues
fé boûre, mettre en colère

Lès transes
…
Sint Pîre a soflé lès tchandèles,
Lë blanke lëmîre rëglatët së m' lénçou,
Më tièsse danse lë quadrîye avou lès stwèles
Èt djë n' vou ni qu'on pwate më dou...

------
divins : "Së l' vôye quë min.ne aus stwèles"

Djë t' vwè volti, më p'tët Mélin

On n' cause pës waîre lë walon dins nosse Walonîye,
Ël-èst tot jësse bon à-z-aurder dins lès viserîyes.
Së place d'asteûre, c'è-st-au muséye Guggenheim.

Co saquantès djins qu'èl djaurgonenèt au Wisconsin,
One brèssîye qu'èl law'taiyenèt à Mélin :
Zèls èvôyes , ë sèrè spèpyi adlé Guggenheim.

Nos-ârans pièrdë lès paroles da nosse mame ;
Véngt-ans ? Cénquante ? Ë sèrè djës,
C'èst nos racënes qu'on arè pièrdë.

Mins më, djë n'èl rovîyerè jamais,
Jësqu'à m' dairëne blame,
Djë causerè come nosse mame.

On m' pëdrè quéquefîye por on dinosaure,
On d'mé-cougni, one bièsse à paurt,
Auyenéye dins l'aléye da Guggenheim...

Lë cë quë vos min.n'rè, vos dirè :
« C'èst tot ç' quë d'mère dès Walons,
Audjoûrdë : ë n'a pëpont,

Së vos voloz co l' ètinde causer,
Vos d'vroz nachi po-z-è trover...
Quéquefîye bén qu'à Mélin,

Vos l'ètindroz co tchanter. »
« Compëdroz co s' tchanson,
À l' rakëlot dè Walon ? »

Ë vos dirè :

Djë t' vwè volti, më p'tët Mélin,
Tote më djon.nèsse i è-st-au r'cwè,
Më dîros' bén ? Sés' bén poqwè ?
Pace quë t'-m'as bèrci dins tès brès !

Djë t' vwè volti, më p'tët Mélin,
Lûrot-ë co lès sèpt' solias,
Lë plaîve tchaîrot co à sayas,
C'è-st-adlé twè quë dj' so-st-au mia,

Bondjou, frérot ! Bondjou, gamin !
Vos v's-è sov'noz dè l' mai d' nosse man,
Vos v's-è sov'noz dè l' gout d' nosse pwin,
Quand' on d'mèréve co à Mélin !

Qu'on s'assayîve à prëstë l' pausse,
À machi l' bëré èt lès guèsses,
Avou nos p'tëtès pougnes totes crausses,
Sayant d' aîdi à fé soperèce.

On arot dët come s'on d'jéve mèsse,
Vos v's-è sov'noz d' sès doucès djèsses,.
Qu'on avot co nos tâyes dë wèsse !
Èt qu'on vëkéve co à Mélin !

Quand' on avot co nos bèlès croles,
Vos v's-è sov'noz d' sès doucès paroles,
Qu'èle dëjéve po nos rapauji
Quand' nos-èstîn' naujis.

Combén d' côps avans-n' sèmé lès wadjes,
Fait dès loyéns avou dès twatches,
Satchi l' lacia au pés dès vatches,
Quand on vëkéve co à Mélin.

Bondjou, gamin, bondjou, frérot !
Por më, ë m' chone quë dj' i so co,
Vos v's-è sov'noz dès tch'vaus d' nosse pa
Qu'ë faléve min.ner au cwârdia ?

Nos véyîn' volti lès stindéyes,
Sogni à r'laye po lès dinréyes,
Nos-ascauchîn' totes lès chavéyes
Quand on-asplanéve tot Mélin.

Tot ç' quë nosse pa nos-a aprins,
Tot c' quë nosse man nos-a aprins,
C'èst d' travayî po l' lèddëmwin,
C'èst d' causer à môde dë djint.

Por më, të d'meûres todë l' pës bia
Djë vou fé soyë qu'on t'èl dîye
Djë sèrè r'machi à t-y-aurzîye,
Pa d'zeû nosse man, pa d'zeû nosse pa,

Au d' bout d' mès rôyes, djë m'ènn'irè avou m' lingadje,
Djë sèrè l' daîrén, djë wadje !...
Po lès daîrënès s'minces quë dj'arè sèmé,
Djë lairè m' place à qui mèch'ner...

Mauj'ni

Bia!

Vî min.nadje.

Lèye :

Volà, nos-èstans co dins-one brète, là d’dja on bon momint qu’ça trin.ne. Djë n’ sé pës op ! Djë so-st-astanche ! Djë n’ sé pës par èwou l’èdaumer. I grûle, I grûle… On l’ pout bén dire quë cë n’èst ni pace qu’on marîye on djouweû d’armonica qu’on danse tos lès djous.
Portant, ça s’avot së bén èmantchi ; dj’a todë sti bèle. C’èst ni pace quë c’èst më quë vos l’ dët ! Non.na ! Djë n’a waire tchandji, minme avou lès-ans, lès djins trovenèt quë dj’so todë ossë bèle quë d’vant. Èt po ça, lë-minme, ë n’ pout ni aler conte !
Volà longtimps qu’ nos nos antîn’, nos-avîn’ lès minmès-ëdéyes. Dë s’ costé come dèl ménke, nos avîn’ rëbouré tos lès galants èt nos-avans mètë l’ pîd dins lë strëvîre ! Djë savo bén qu’ë n’èstot waire pèsant, lë, qu’ n’èstot ni pës spès qu’on d’mé sorèt. Ë n’avot waire dë broques, mins dë m’costé ; dj’ènn’avo po deûs èt co po-z-è fé ! Come dj’èsto one miète nâwe së lès bôrds, djë li avo minme laiyî lès cwardias dèl boûsse èt djë l’a laiyi fé à s’ chonance.
Ë ‘nn’ a profëté dès-anéyes. Vos d’vrîz l’ veûy ; rècrauchi come on nourén. Ë vos fréve veûy lë lëne è plin prandjêre on djoû d’ plaîve !
Tot compte fait, asteûre, më v’là tote dëscaurléye. Ë dët quë dj’ m’amuse. Ë raconte quë dj’ so payasse. Ë cause dè volë pèter èvôye èt dè r’prinde nosse crapôde avou lë ! Faut ni qu’ël i touche à onk dë sès tch’vias. Mins taudje one miète ! Së faut aler jësqu’à là, ë troverè à qui causer !

Lë :

Djè l’ sé bén qu’èlle èst co bèle èt qu’èlle a tote lë place po së r’toûrner. Mins dj’a tant bouté po-z-arëver à ç’ quë n’s-avans tos lès deûs, qu’èle pourot lachi l’ brëde, èt m’ laiyi fé à m’ môde. Èle trove quë djë li è d’mande bran.mint d’ trop. Èle pourot d’dja r’conèche quë c’èst grâce à më, qu’èle n’a pës quë s’ bètch à drove po qu’ tot li tchaiye dëdins sins mau. Dj'a bau li d'mander qu'on faiye on côp lès comptes : kine ! C'èst todë më boute po sès canetias, èt c'èst lèye quë r'ssatche lès canadas foû dèl bûse. Avou nosse crapôde, c'èst tot fén parèy ; faurot qu' djè l' laiye fé à s' chonance èto. Dëdjà qu'èle më costéye lès-ouy dèl tièsse cëtèlla.Tos sès galants acour'nèt autou d' lèye come së sèrîn' à leû maujone. Ambëcieûse qu'èlle èst ! Mins rote sayi dè fé dè bûre avou d' l'aiwe ! Së djë n' rawaite ni à ça asteure, tot va toûrner à mësére !

Lèye :

Dj'a bau li arôyi saquants tchandj'mints, po qu'on pouye sâyi dè mwin.ner nosse tchaurd au mia : rén d'dja qu' po l' bén d' nosse crapôde. Ë n' më choute pës ! Ë li faut tot ! Ë prind l' trô dë s' kë por one pwate d' èglîje !

Lë :

Ë n'a pës qu'one saqwè quë m' rastént ; c'èst lès caurs quë ça va co coster s'on chète lë nëk. C'èst ni co ça quë va raclérë l' brouwèt ! Èle së mèt èl tièsse qu'èle satch'rot bén s' plan tote seûle. Qu'ë n'a bén on vwèsén qu'èle vairè copler : ël a d'dja v'në aus novèles cët'la, po veûy së n' dëmèr'rot ni on-ouchas à spèpyi.

Lèye :

Ël a tot rovi dë ç' quë dj' li apwârté l' djoû d' nosse bankèt. Ça fait chî mwès qu'on n' së cause pës qu'au d' trëviès dèl paurli qu' nos-avans sti trové. Lë, c'èst m' choûter èt n' rén dîre ! À s' chonance, ë faurot qu'on së r'causerot.

Lë :

Lë paurli qu' nos-avans sti trover : on bèrdèlaud qu'ë n'siève à rén èt quë profëte dë nos liârds. Djë li a d'dja dë, mins ë vourot co bén qu' on së r'cause.

Lèye :

Djë m' va co sâyi on côp po veuy s'ë-n-a ni moyén d' nos raclaper.

Lë :

Djë m' va co sâyi on côp po veuy s'ë-n-a ni moyén dè r'mète nosse tchaur së lès rayes, mins ça m' chonerot drole : à anter lès tchéns on-atrape leûs pûs !

***

 ! Nos-avans rovi d' vos l' dîre : nosse min.nadje c'èst lès « Lion-Lëcocq » èt nosse crapôde c'èst Janëkëpisse.

----
Mauj'ni, lë 14/11/2010; a parexhe e "rfondant walon" dins "Li Rantoele-gazete" l° 56, ivier 2010-2011

(lijhoz bén, et tuzez ene miete pus lon - u pus hôt - ki l' betchete di vos solés)


Cujëne à l' cinse !

Fyoz rëvnë one saucësse dë pourcia
Bén r'ssouwéye, dins on pailon.
Dësbalez on gozau, crin.né au mia,
Qu'on i mètrot s' mëzon.

Rëpërdoz l' sauçësson,
Fioz rëv'në l' gozau
Tchantéz li one tchanson,
Rimètoz-l' së l' fouwau

Së l' gozau spîye
Së l'saucësse frëm'jîye,
Rëssatchiz-lès, abîye
Chakëne à l' fîye.

Fioz r'monter l' saucësse au blanc vén,
Rapaujiz l' gozau au lacia modë d'au pé,
Machiz tot èchone, èt sièrvoz au pës tchond,
À vos fé glèter l' minton !

Së vos trovez qu' c'èst trop waire salé,
Passez todë d'ssës avou vosse néz,
Avant d' sayi d'i mète vos dints...
Mon Dië qu' c'èst bon d'agni là d'dins !


Bévëkan Mauj'ni.

Ascauchîye

Tant d’ nîve,
Tant d’ djaléye,
Dè l’ prëmi djèrmon,
Jësqu’à l’ prëmi r’djèton,
Tant d’ plaîve,
Tant d’ solia,
N’a rén qu’aroke
Lë bwès quë boute !
…
Dj’a bèrdèlé
Avou lès vîs-aubes au bwès,
Avou lès cladjots au bôrd dë l’ètang,
Avou lès dinréyes së lès tchamps.
Quand’ dj’a bwârlé vosse nom,
Leûs-ombrîye a tron.né !

Mauj’ni

Lingadje

Dj'a spotchi dès mots françès
Quand djë m' përdéve po lë rwè.
Dès cës m' ont dët : «  Të causes patwès ! »

Dj'a minme tchanté è-n-anglès,
Djaurgoné è polonès.

Dès cës m'ont dët : « Të causes por twè ! »

Dj'a pièrdë m' grèk' èt m' latén,
Mins m' walon djë l'a aurdé...

Quand dj' m'ènn-irè, tot lèdjêre,
Po m' rastoker dëssës l' têre,
Vos mètroz deûs mots d' patwès
Së l' blanke pîre quë m' rascoudrè.

Mauj'ni