Li dierin
Å coulot do feu distindou,
li viye mårene
ratind e transixhant si ptit-fi k’ est tårdou.
I n’ ripasse portant djamåy pal cantene,
ele li sait bén !
L’ efant n’ a nén co prins l’ mwais tchmin.
Ele tansit. C’ est k’ il est tot çki dmeure di s’ covêye,
ci gamén la.
Kéne rujhe a-t i trové ? Ene comere ? Kéne idêye !
Après tot, il a dijh-ût ans ; c’ est kécfeye ça !
On comince rade dins les houyeus ; li veye vos presse,
å peri tos les djoûs, on s’ dispaitche di viker.
Ene comere ? C’ est bén ça. Kî est ç’ ? Ene rivaedjresse
sins manke ? On tcherbonî ni s’ lait nén ragoster
pa ene fringuete ås féns solés !
Kî est ç’ ? Zirêye ? Yoniye ? Catrene ?
Kî çki lyi va vni dire « mårene »
onk di ces cwate maténs ?
A ! ç’ djonnesse la ! On voet bén k’ ça n’ sait rén
di çki ratind l’ ovrî ki s’ mete a manaedje !
Mins a cwè bon rmostrer ?
Po rmostrer, fåt awè des bons egzimpes a dner !
Et si ptit fi sait bén ki leye-minme, -- a pont d’ ådje --
s’ a maryî avou l’ Gusse… et k’ il esteut grand tins !
K’ on l’ voye, k’ on nel voye nén, li djonnesse, c’ est l’ moumint,
minme po les målureus, des pus doûcès biestreyes !
Riprotchî a si ptit d’ prinde ene miete di bon tins
e ratindant l’ grand nuk ? Ele ni pout må ! Li veye
est assez deure come ça ås pôvès djins !
Elle è sait ene sacwè. On n’ est k’ efant et feme
cwand on est ene båshele do coron.
Esse djonne feye sacwants ans et fé l’ mamjhele, c’ est bon
po les cenes ki n’ ont nén dandjî d’ ovrer. Aprume,
on prind l’ cia ki s’ prezinte. Elle a bén seu pocwè,
pinsant k’ ele sereut mia, dins on manaedje, å rcoe,
k’ a poûssî l’ vagonet ou relire des gayetes !
Et portant, elle åreut plou fé on pus mwais tchoi.
Gusse esteut on bon fieu ; cwand i rintréve pompete,
i n’ casséve pont d’ bidons.
Cwè çki l’ gamén fwait la ? Ele mete sacwants broketes,
ritchedje li stouve d’ ene paltêye di tcherbon.
Sacré mantin ! L’ sopé k’ est tot rsetchi sol buze !
Les efants, ça roveyreut tot, cwand ça s’ amuze !
Gusse esteut del fleur d’ ome : tot bounasse, sins façons.
Cwand il a stî stofé a l’ avalrece,
elle a yeu on laid côp, et, tote ene niût, so s’ coir,
come ene pôve lexhe moudreye, elle a hoûlé al moirt.
Sins rlever s’ vizaedje ki po waitî d’ cresse,
come po les vleur hagnî, les vijhéns ewaerés.
Veve avou cwatre efants, ele ni s’ a nén rmaryî.
Sitoit l’ etermint fwait, elle a rprins s’ motchoe d’ tiesse
et rcomincî l’ bezogne di s’ coûte djonnesse
dissu l’ cwåré.
Les efants ont crexhou, et l’ fosse, tot come leu pere,
les a prins. Cwand on-z a vnou å monde pol mizere !
Et l’ mwais sôr lezî vleut. Ç’ a stî s’ pus vî, s’ grand Djo,
k’ on lyi a rapoirté, li tiesse etur les djnos,
distrût d’ on vagon e sôrtixhant del Madlinne.
Pu, gn a yeu Fonse, k’ a stî spotchî, dzo ene berlinne ;
si pus djonne, li ptit Nand, broûlé d’ on côp d’ grijoû…
d’ on moirt a l’ ôte, ele n’ aveut pus l’ tins d’ cwiter l’ doû.
Bert, si troejhinme, s’ aveut maryî après l’ tiraedje,
si rade k’ il aveut plou monter si ptit manaedje,
si djonne feme a morou e coûtches… Li grand-moman
ki sinteut ses oxheas divni vîs, -- nén tant l’ ådje
ki les durès bezognes et l’ tourmint, -- po l’ efant,
a cwité les clåyes do criblaedje.
Li fosse n’ a nén yeu Bert… d’ ene façon,
mins, diviè les trinte ans, il a raetchî s’ peumon ;
ç’ a stî l’ mizere e plin. Po pleur sognî s’ malåde,
et po ki l’ gaviot ouxhe on kerton so s’ salåde,
li viye mame aléve fé l’ bouwêye des femes di porions.
Et vola, Bert evoye, li gamén a prins l’ posse,
il a dschindou al voenne, come tertos, paski l’ fosse,
c’ est bén seur come li mer, po les fis des marins :
il ont bea conoxhe ses tourmints
et ses dandjîs… Ça les ratire.
I gn a nén on pleu d’ pus so l’ vî vizaedje di cére
tins k’ ele sondje a tot ça.
Al longue, on s’ adurit. Nén disk’ å cour, kécfeye,
mins on nel mostere pus, ça våt co mia.
Li tiesse del viye djin clintche. Pacô, ele s’ assokeye,
si rewoeye,
roûmene co ses måleurs, etur deus sokeas…
Li måleur, c’ est ene abitude, come li crasse :
ça n’ marke ki dsu ene sacwè d’ nete
cwand ça s’ etasse.
Ene miete dipus, ene miete moens, on n’ î voet pus k’ do laid…
On s’ abitowe
al poûssire ki maxheure come å tourmint ki towe.
Tolminme ! Cwè çki fwait la, l’ gamén ?
vola co on côp l’ feu evoye…
Do brut sol voye…
Ele ni rconoxhe nén s’ pas. On bouxhe. Cwè çk’ on lyi vout ?
Ele drove l’ ouxh. On houyeu est sol soû ;
i toûne si tchapea d’ cur dins ses doets et begueye :
« I n’ vos fåt nén mouwer, c’ est on ptit accidint… »
Mins l’ pôve viye
n’ a nén dandjî d’ ratinde k’ on s’ esplike : ele comprind.
A cwè bon schoûter leus istweres ?
N’ a-t ele nén treveyou l’ civire
et les poirteus ? Elle a comprins !
Les vijhéns, rewoeyîs, acournut. C’ est l’ vacåme,
et l’ grand-mere, sins djeter ene låme
mins ses deus mwins serêyes su ses vîs flancs rsetchis
-- k’ ont dné al moirt ostant des veyes ---
rescoule dins l’ ombe et somadje, tote roedeye :
- «Et lu ossu ! »
Gabrielle Bernard, divins : « Do vete, do noer », 1941, pp. 32-35.
Jeu 9 Oct - 7:56